چه کنیم که کیفیت نمازمان را بالاتر ببریم؟

چه کنیم تا کیفیت نمازمان را بالا ببریم؟

در پاسخ به چند مورد از مهم­ترین کارهایی که برای ارتقای نمازمان می توانیم انجام دهیم، اشاره می کنیم:

تا مطمئن شویم که نمازمان صحیح است؛ چون نماز باطل مثل زدن رمز اشتباه برای باز شدن یک در رمزدار است که فایده ای ندارد.

2.توجه به آداب ظاهری و باطنی نماز؛

در ادامه به بعضی از مهم ترین آداب ظاهری نماز اشاره می کنیم.

• انتخاب مکان مناسب؛

انتخاب مکانی پاکیزه و آرام و به دور از چیزهایی که باعث حواس پرتی می شود و بهترین مکان، مسجد و در کنار سایر مومنان نمازگزار است.

• انتخاب لباس مناسب؛

در روایات آمده است که نماز خواندن با لباس کثیف و سیاه و تنگ، مکروه است و نماز در لباس تمیز و خوشبو و با عبا مستحب معرفی شده است.[1]

§پرهیز از حرکت های زائد در نماز؛

 به عنوان نمونه در بعضی روایات از بازی کردن با بدن و توجه به اطراف، در نماز نهی شده است. پیامبر اکرم k فرمود: نماز کسی که در حال نماز، به کسی که سمت راست یا چپ اوست از روى عمد نگاه کند، کامل نیست.[2]

 

• پرهیز از نماز در حالت کسالت.

خداوند تعالی در قرآن کریم می فرماید: اى کسانى که ایمان آورده‏اید! در حال مستى به نماز نزدیک نشوید، تا آنکه بدانید چه مى‏گویید.^[3]امام صادقb فرموده است که منظور از سکر در این آیه "خواب" است. که در این صورت معنای آیه اینگونه می شود که در وقت خواب آلودگی به نماز نزدیک نشوید.

در حدیث معراج نیز خواب آلودگی در وقت نماز، امری نامناسب دانسته شده است: اى محمد؛ از سه دسته از بندگانم در شگفتم، دسته اول: بنده اى که به نماز مى ایستد و مى داند دستان خود را به سمت چه کسى بلند کرده و در برابر چه کسى ایستاده، و در عین حال خواب آلوده است.[4]

از سوی دیگر وقتی قرآن کریم دربارۀ نماز منافقان می فرماید: همانا منافقان با خدا مکر و حیله مى‏کنند در حالى که خداوند (به کیفر عملشان) با آنان مکر مى‏کند و هرگاه به نماز برخیزند با کسالت برخیزند، آن هم براى خودنمایى به مردم و خدا را جز اندکى یاد نمى‏کنند.[5]

 

1. داشتن نظم و برنامه در انجام نماز؛

انسان منظم که هر کاری را سر وقت آن و به بهترین وجه ممکن انجام می دهد، موقع نماز هم می داند که در حال حاضر تنها کارش نماز است. ولی انسان نامنظم که کارهایش درهم و برهم است هیچ کاری را با توجه تمام و به نحو درست انجام نمی دهد. در نتیجه موقع نماز هم در فکر کارهای نصفه و نیمۀ دیگر خود است و همین موضوع باعث می شود که با تمام وجود در اختیار نماز نباشد و ذهنش دائم از این شاخه به آن شاخه بپرد.

و اینجاست که معنای سخن نورانی رسول خداk بهتر درک می شود که فرمود: هنگامی که انسان مشغول نماز می شود، شیطان به سراغ او می­آید و می­گوید به یاد فلان مطلب باش به یاد فلان مطلب باش و (به حدی حواس انسان را پرت می­کند) که شخص نمی­داند بالاخره چند رکعت نماز خوانده است.[6]

1. انجام نماز در اول وقت؛

امام صادقj فرمودند: به یقین فضیلت و برتری نماز اوّل وقت بر آخر وقت، همانند فضیلت آخرت بر دنیا است.[7]

برای درک معنای این روایت و فهم عظمت و اهمیت نماز اول وقت، کافی است انسان دنیا و آخرت را با هم مقایسه کند و برتری آخرت بر دنیا را بشناسد.

و در روایتی دیگر آمده است: نماز اول وقت سرشار از خشنودی خدا و نماز آخر وقت مشمول عفو خداوند می شود و عفو جز در مورد گناه صدق نمی­کند.[8]

گویی کسی که نماز را آخر وقت می خواند، سزاوار سرزنش و مجازات است و این نمازی که خوانده است، تنها موجب بخشودگی اش می شود. چنین نمازی کجا و نمازی که رضوان پروردگار را به دنبال دارد کجا؟

1. تلاش برای افزایش حضور قلب؛

انسان باید بکوشد که هر چیزی را که ممکن است توجه کامل او را در نماز از بین ببرد، کنار بگذارد و با تمام وجود وارد نماز شود و تمام فکر و ذکرش متوجه عظمت پرودگار و گفتگو با او باشد.

 

 

1. توجه به معانی و اسرار نماز.

همة عبادات و از جمله نماز، دارای اسراری است که در روایات اهل بیتb بیان شده است و بعضی از علما نیز در این باره کتاب های سودمندی نوشته اند؛ برای مثال دربارۀ فلسفۀ وضو چنین آمده است: به درستی که وضو مرزی از مرزهای خداست تا خدا بداند چه کسی یا کسانی او را اطاعت می کنند و چه کسانی سرپیچی می کنند..‏.[9]

فضل بن شاذان از امام رضاj روایت می­کند که امام فرمود: وضو واجب قرار داده شده است تا آنکه شخصی که اطاعت می­کند از کسی که نافرمانی می­کند شناخته گردد و همچنین انسان هنگام رویارویی با خداوند منان از تمام آلودگی ها و نجاست ها پاک گردد و با حالت کسالت و چرت به دیدار دوست نرود و قلب انسان قبل از رکوع و سجده در برابر خداوند تزکیه گردد؛ ولی در نماز میت نیازی به وضو نیست زیرا که در آن، رکوع و سجده وجود ندارد و فقط دعای برای میت و ذکر خداست.[10]

توجه به دعاهای وارد شده هنگام وضو می­تواند فرد را به فلسفة کارهایی که در هنگام وضو انجام می دهد رهنمون شود به عنوان نمونه:

• انسان موقع دیدن آب، می گوید: ستایش خداى را که آب را پاک‏کننده قرار داد، و آن را ناپاک نگردانید.[11] و متوجه این نعمت عظیم و خاصیت پاک و پاکیزه کنندگی آن می شود.
• موقع گرداندن آب در دهان می گوید:
• خدایا روزى‏ که ملاقاتت مى‏کنم دلیل محکم را به من تلقین فرما،و زبانم را به ذات گویا کن.[12] و در آن لحظه صحنة قیامت پیش روی او مجسم می شود.
• موقع استنشاق (بالا کشیدن آب در بینی)، می گوید: خدایا بوى بهشت‏ را بر من حرام مکن و از کسانى قرارم ده که بو و نسیم و عطر آن را ببوید.[13] و به یاد بهشت می افتد.
• موقع شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها، صحنه هایی دیگر از قیامت برای او جان می گیرد...[14]

 

1. اهمیت دادن به نماز جماعت

در روایتی از امام محمد باقرj آمده است: ... نماز کسى که از روى بى میلى، نماز جماعت را ترک کند، و از اجتماع مؤمنان بدون علت کناره گیرى نماید، پذیرفته نیست.[15]

1. امام باقرj: نماز جماعت بر نماز فرادی بیست و پنج درجه بهشتی فضیلت و برتری دارد.[16]
2. پیامبر اکرمk فرمودند: کسى که به قصد شرکت در نماز جماعت به سوى مسجد گام بر مى دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامى که بر مى دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش مى دهد و به همین میزان نیز درجات وى بالا خواهد رفت و اگر در چنین حالى بمیرد، خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مامور مى کند تا در قبر به دیدار او رفته، وى را بشارت دهند و در تنهایى قبر انیس او باشند و تا روز قیامت برایش طلب آمرزش کنند.[17]

چند نکته دربارة نماز جماعت

1.  همسایة مسجد و کسی که صدای اذان را می شنود، باید نسبت به نماز جماعت عنایت بیشتری داشته باشد.
2.  اهتمام به جماعت، در نماز صبح و مغرب و عشا بیشتر مورد توصیه است؛ مستحب مؤکد است.

ـ امام صادقj فرمود: کسی که نماز صبح و عشا را با جماعت بخواند، در پناه خدای عزّ و جلّ قرار می گیرد و هر که به او ظلم کند، گویی به خدا ظلم کرده و هر که او را تحقیر نماید، گویی خدا را تحقیر نموده است.[18]

ـ پیامبرk فرمود: هر کس نماز مغرب و عشا و صبح را در مسجد با جماعت بخواند، گویا تمام شب را احیا کرده است‏.[19]

1. در نماز جماعت، نزدیک به امام ایستادن، در صف اول ایستادن و در سمت راست صف ها ایستادن، مورد سفارش اهل بیتb بوده است.

ـ امام باقرb فرمود: با فضیلت­ترین صف­هاى جماعت صف اوّل و در صف اوّل نیز بهترین جاى آن جائى است که به امام جماعت نزدیک­تر باشد.[20]

ـ امام کاظمj فرمود: نماز در صف اوّل نماز جماعت، مانند جهاد در راه خداوند متعال است.[21]

ـ پیامبرk فرمود: کسی که بر صف اول و تکبیر اول مداومت نماید، و مسلمانی را اذیت نکند، خداوند به او اجری معادل اجری که مؤذن در دنیا و آخرت دریافت می­کند، عطا خواهد کرد.[22]

ـ پیامبرk فضیلت سمت راست بر سمت چپ صف­های جماعت همانند فضیلت نماز جماعت است بر نماز فرادی.[23]

4. در نماز جماعت بهتر است کسانی درصف اول و نزدیک امام بایستند که که شایستگی امام جماعت شدن را دارند.

جابر از امام باقرj  نقل می کند که حضرت فرمود: کسانی که پشت سر امام قرار می گیرند از بزرگان شما باشند، پس اگر امام فراموش کرد و یا از ادامه نماز دور ماند او را کمک کنند.[24]